Hợp tác xã gặp khó trong tiếp cận tín dụng 1 triệu ha lúa chất lượng

Ngày 15/10, tại TP Cần Thơ, Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) phối hợp với Trường Chính sách công và Phát triển Nông thôn tổ chức hội thảo “Ứng dụng công nghệ số và hỗ trợ tiếp cận tài chính cho Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao”.

Hội thảo nhằm chia sẻ các sáng kiến số hóa, mô hình tài chính xanh và bảo hiểm nông nghiệp do nhiều tổ chức trong và ngoài nước triển khai. Đại diện các ngân hàng và doanh nghiệp công nghệ đã thảo luận chuyên sâu về cơ chế kết nối tín dụng, giúp nông dân và hợp tác xã (HTX) dễ dàng tiếp cận vốn một cách minh bạch, hiệu quả.

Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Yến – Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn, sau gần hai năm thực hiện, Đề án đã xác định được hơn 942.000 ha vùng chuyên canh lúa, với sự tham gia của trên 1.230 HTX/tổ hợp tác và 210 doanh nghiệp. Tổng nhu cầu tín dụng ước tính gần 83.000 tỷ đồng phục vụ cho sản xuất, chế biến và tiêu thụ lúa gạo. Bên cạnh đó, Đề án cũng đã khởi động nền tảng số dùng chung để định danh vùng nguyên liệu, truy xuất nguồn gốc, kết nối dữ liệu MRV và thí điểm bảo hiểm nông nghiệp.

Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay là việc tiếp cận tín dụng, do nhiều HTX chưa có hồ sơ số hóa, hợp đồng liên kết, hay lịch sử sản xuất – tiêu thụ minh bạch. Thiếu dữ liệu chuẩn khiến ngân hàng khó thẩm định và giải ngân.

Bà Yến cho biết, các ngân hàng yêu cầu HTX và doanh nghiệp tham gia Đề án phải được xếp hạng tín dụng, có báo cáo tài chính đạt chuẩn kế toán và được kiểm toán. Trong khi đó, phần lớn HTX hiện nay chưa đáp ứng được các tiêu chí này, dẫn đến tỷ lệ phê duyệt vay vốn còn thấp so với nhu cầu thực tế.

Mặc dù một số ngân hàng thương mại đã xây dựng các gói “cho vay liên kết” với quy trình riêng, song vướng mắc về dữ liệu và tài sản bảo đảm vẫn khiến tỷ lệ giải ngân chưa đạt kỳ vọng, đặc biệt đối với các khoản vay đầu tư cơ giới hóa nông nghiệp.

Để tháo gỡ khó khăn, Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn xác định 3 trụ cột ưu tiên trong thời gian tới:

1. Số hóa chuỗi giá trị lúa gạo, xây dựng bản đồ số vùng chuyên canh và hồ sơ điện tử cho doanh nghiệp, HTX.
2. Thúc đẩy tiếp cận tín dụng xanh, bảo hiểm nông nghiệp và thị trường các-bon.
3. Phát triển hệ sinh thái hợp tác công – tư, huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, ngân hàng, quỹ đầu tư và các tổ chức quốc tế.

Từ góc nhìn thực tế, ông Trương Hữu Trí – Giám đốc HTX Nông nghiệp Gò Gòn (Tây Ninh) chia sẻ: dù có hơn 20 năm điều hành HTX, ông vẫn chưa từng tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng. Nguyên nhân là đa phần thành viên HTX đã thế chấp sổ đỏ, không còn khả năng bảo lãnh cho HTX vay. Trong khi đó, quy mô nhỏ lẻ khiến việc đầu tư cơ giới hóa khó đảm bảo hiệu quả thu hồi vốn.

Ông Trí đề xuất giải pháp liên kết các HTX nhỏ thành liên minh lớn để có đủ năng lực tài chính và uy tín đứng ra vay vốn, sau đó phân bổ lại cho từng đơn vị thành viên. Ví dụ, tại xã Vĩnh Thạnh, 8 HTX với tổng diện tích 12.000 ha nếu hợp nhất sẽ đủ điều kiện tiếp cận nguồn vốn đầu tư máy móc, phục vụ toàn vùng.

Từ góc độ ngân hàng, ông Đặng Anh Tài – Giám đốc Ngân hàng HD chi nhánh Cần Thơ cho rằng: “Ngân hàng không muốn gây khó khăn cho HTX, nhưng để cho vay không cần tài sản thế chấp, các đơn vị phải chứng minh được tính minh bạch tài chính và uy tín hoạt động.”

Ông Tài nhấn mạnh, doanh nghiệp và HTX cần có kiểm toán độc lập để được xếp hạng tín dụng – yếu tố then chốt giúp tổ chức tín dụng yên tâm đầu tư. “Ban đầu, ngân hàng có thể giải ngân từng phần. Nếu sau vài năm HTX chứng minh được uy tín và hiệu quả, chúng tôi sẵn sàng mở rộng hạn mức, thậm chí cho vay đến 100% mà không cần tài sản bảo đảm”, ông nói thêm.